Dil ve Konuşma Becerileri
Etkileşimdeki diğer insanlara dilek, istek ve gereksinimleri uygun şekilde aktarabilme ve iletilenleri uygun şekilde anlayıp bunlara uygun şekilde cevap verebilme iletişim becerileri olarak tanımlanabilir. Sözel ve sözel olmayan iletişim olarak ikiye ayrılmaktadır.
Okul Öncesi Çocukların Dil Becerileri
- Basitten karmaşığa doğru çok hızlı bir gelişim görülür.
- Ancak ima, mecaz ve kinaye gibi ifadeleri anlamayabilirler.
- İhtiyaçlar ve anlam paylaşımından doğan bir iletişim vardır.
- Okul formal bir ortam olduğu için aileye göre daha sosyal bir dil kullanılır.
- Konuşma giderek daha net mesajlar taşır.
- 3 yaşında konuşma için sıra bekler, 4 yaşında karşısındakinin anlamasını bekleyecek şekilde konuşmaya başlar.
- Oyun önemlidir.
- Dil becerilerinde bireysel farklılıklar vardır.
- Zihin engeli, işitme engeli, yaygın gelişimsel bozukluk, dil bozukluğu, travmalar, serebral palsi, yüz anomalileri (dudak, damak yarıklığı), sık geçirilen orta kulak iltihabı ve genetik faktörler; çevre(uyaran eksikliği), bazen belli olmayan nedenlerden kaynaklı dil gelişim bozukluğu görülebilmektedir.
- Duyarlı ve yanıt verici etkileşimler ve dil becerilerini desteklemeye yönelik ortamlar oluşturulmalıdır.
Dil Becerilerini Destekleyici Yaklaşımlar
- Terapist Merkezli Yaklaşım
- Çocuk Merkezli Yaklaşım
- Karma Yaklaşım
Öğretim Ortamı Yaratmak İçin Gereken Çevresel Düzenlemeler/Ortamı Uyarlama: Sabotaj Stratejileri
- Rutinler, etkinlikler ve geçişler yapılandırılır.
- Dil doğal ortamda öğrenilir.
- Dil bir amaç ve işlev için kullanılır.
- Dil için zengin olanaklı ortamlar sağlanır
- Dilin ortaya çıktığı bağlam, dilsel ve dilsel olmayan bağlam olarak ikiye ayrılır.
- Dil amaçları belirlendikten sonra bu amaçlar tanımlanır ve uyarlanır.
- BEP ve müfredattan faydalanılabilir.
- Dil beceri düzeyine göre gerçekçi ve işlevsel bir amaç belirlenmelidir.
Öğretim Ortamı Yaratmak İçin Gereken Çevresel Düzenlemeler/Ortamı Uyarlama: Sabotaj Stratejileri
- Ulaşılamaz Hale Getirme
- Sınırlı Oranda Verme
- Eksik Bırakma
- Şaşırtıcı Durumlar Yaratma
Öğretmenin Destekleyici ve Kolaylaştırıcı Rolü
- Çocuğun kendiliğinden meydana gelen sözel ve sözel olmayan davranışlarını anlamlı iletişim olarak kabul etmek.
- Çocuğun iletişimsel çabasını bağlamsal olarak uygun bir tarzda yorumlamak.
- Karşılıklı olarak iletişim mesajının daha etkili daha etkili alınıp verilebilmesi için çocukla işbirliği içinde olmak.
Dil Becerilerini Destekleme: Doğal Dil Öğretimi Stratejileri
A. Model Olma
- Çocuğun ilgi duyduğu ya da etkileşime girdiği durumlarda adlandırma, betimleme, soru sorma, sözel olmayan davranışlar sergileme, gözlemleme ve duruma uygun yanıt verme müdahalelerde bulunma.
- Yanıt Beklemeden Model Olma
- Sözcük bombardımanı
- Paralel konuşma
- Kendi kendine konuşma
- Seçenek Sunma
- Genişletmeler Kullanılarak Model Olma
- Sözcük ekleme ile genişletme
- Düzeltme/yer değiştirme yapılarak genişletme
- Talep Etme Model Olma
B. Doğru Sorular Sorma
C. Bekleme Süreli Öğretim
D. Fırsat Öğretimi
Hangi Strateji Ne Zaman Kullanılmalıdır?
- Etkileşime en uygun doğal dil becerisini destekleme stratejisi kullanılmalıdır.
- Çocuğun gereksinim duyduğu düzeyde strateji kullanılmalıdır.
Dil Becerilerini Destekleme Stratejilerinin Kullanımına İlişkin Örnekler
Bireysel Doğal Dil Öğretim Planı (BİDÖP)
- Amaç
- Nerede?
- Ne yapabilirim?
- Çocuktan ne bekliyorum?
- Sonra neler yapabilirim?
Kaynakça: Okul Öncesinde Kaynaştırma – Prof. Dr. Bülbin SUCUOĞLU, Yrd. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU
Hakkı Buğra Yağlıoğlu
Okul Öncesi Öğretmeni