İşitme, sesin iç kulaktaki tüylü hücrelere ulaşıp bu tüylü hücreleri hareket ettirdikten sonra titreşimlerin elektrik sinyaline dönüşmesi ile başlayan ardından elektrik sinyalinin ganglion hücreleri ve koklear siniri uyarıp üst beyin merkezine ulaşması ile gerçekleşir. Koklear implant, iç kulaktaki işitme organının gelişmemesi ya da harabiyeti sonucunda meydana gelen ileri derecedeki işitme kayıplarında iç kulaktaki korti organını devre dışı bırakıp ganglion hücrelerini direk olarak uyaran bir cihazdır. [1]
Koklear İmplantta Çocuk Adaylar için Kriterler
• Bilateral ileri veya çok ileri derecede sensörinöral işitme kaybı
• İşitme cihazı kullanmasına rağmen fayda görememe
• Radyolojik olarak kulağın uygun olması
• Aile ile iyi uyum ve beklentinin makul düzeyde olması
• Ailenin ve hastanın ameliyat sonrası eğitim programlarına uyum becerisi olarak sıralanmıştır. Bütün bu kriterler dikkate alınarak implantasyon kararı verilmektedir. [1]
İmplantasyon ekibinde kulak burun boğaz uzmanı, uzman odyolog, eğitim odyoloğu, psikolog ve nörolog yer almalıdır. [2]
Hastada medikal değerlendirmenin ardından kulak burun boğaz muayenesi, sistemik muayene, vestibüler sistem değerlendirilmesi, psikolojik değerlendirme ve oftalmolojik değerlendirme yapılır. [3]
Çocuğun ameliyat tarihindeki yaşı, implant kullanım süresi, ameliyat öncesi ve sonrası aldığı eğitim, aktif elektrot sayısı ve uygun programlamanın mevcudiyeti, çocuğun ameliyat sonrası dil gelişimini büyük oranda etkilemektedir. [4]
Erken yaşta gerçekleşen implantasyon koklea ve diğer sinir yapılarının hızlı adaptasyon göstermesi sebebiyle işitme ve dil eğitiminde büyük katkı sağlayacaktır. [5]
İşitsel Rehabilitasyon
İşitme kaybı; bireyin dil gelişimini, iletişim becerisini, sosyal ve akademik başarısını etkileyen bir durumdur. Ancak işitme kaybının ortaya çıkardığı bu etkileri; erken tanı, erken implantasyon ve uygun işitsel rehabilitasyon ile minimalize etmek mümkündür.
İşitsel rehabilitasyon süreci çocuğun implante edilmesi ile başlar ardından çocuğun implanta adapte olması ve implant ile dinlemeyi öğrenmesi ile devam eder. Önceleri ses çok düşük seviyede iken veya hiç yokken birden ses duymaya başlaması çocuğu rahatsız edip korkutabilir. Bu yüzden ecele edilmeden uygun bir program ile işitme eğitimi verilmelidir.
İşitsel rehabilitasyon sürecinde kişiye özel program hazırlanır. Bu program hazırlanırken çocuğun işitme, dil ve konuşma, iletişim ve bilişsel becerileri değerlendirilir. Eğitim sürecinde farklı alanlarda uzmanlar ile çalışılarak çocuğun her alanda gelişimi takip edilmiş olur.
İşitsel rehabilitasyonda amacımız; çocuğun işitsel, dil ve konuşma, sosyal, psikolojik, akademik, bilişsel, davranışsal ve motor gelişimsel olarak yaşıtları ile benzer ilerleme göstermesidir.
Eğitim
Eğitim sadece klinisyenler ile değil evdeki ve sosyal ortamdaki bireylerin de rol aldığı bir ekip işidir. Uygulanacak eğitim programı ile hastanın konuşma, algılama ve konuşmayı ayırt etme yeteneklerinin gelişmesi hedeflenir. Eğitimciler ve aile çocuğun her türlü ihtiyacına karşı duyarlı ve sabırlı olmalıdır. Odyologlar ameliyat öncesi ve sonrası işitmeyi değerlendirip, cihaz ayarlarını yapıp, takip programlarını sürdürürken, konuşma eğitmenleri ise çocuğun konuşmaları algılaması, üretmesi ve dil gelişimini yakından takip ederler. [1]
Aileler çocuğun en yakınında bulunanlar olduğu için çocukların eğitimine büyük katkı sağlarlar.
Ailelerin etkin iletişimin sağlanması için dikkat etmesi gerekenler şu şekilde sıralanabilir;
• Çocuğunuzla mümkün olduğu kadar net bir şekilde ve yüksek ses tonuyla konuşun. Sesiniz güçlü olsun ama kesinlikle bağırmayın.
• Çocuğunuzun ilgilendiği şeyler hakkında konuşun. Arabalar, bebekler, şarkılar vb.
• Konuşmaya başlamadan önce dikkatini size verdiğinden emin olun.
• Konuşmanız doğal olsun, gereksiz ve abartılı yüz ifadelerinden kaçının.
• Çocuğunuza sorular sorun ve sorduğunuz sorular basit, anlaşılır olsun. Ayrıca soru sorduktan sonra bir süre bekleyin. Bu süre onun cevabı hazırlaması ve konuşmaya başlaması için cesaretlendirecektir.
• Çocuğunuzu göz kontağı kurarak, başka şeylerle ilgilenmeden dinleyin.
• Basit kelimelerle konuşun ve sıra almasını öğretin. Sırayla araba sürme, oyuncağı kutuya atma vb.
• Çocuğunuzun çevresel sesleri fark etmesi için teşvik edin. Kulağını göstererek “DİNLE” komutunu verin daha sonra ses kaynağını göstererek sesin neye ait olduğunu öğrenmesini sağlayın.
• Evdeki bireylerle beraber oyunlar oynayın. Parmak oyunları oynayıp şarkılar söyleyin.
• Çocuğunuzun cümlelerine daima yeni kelimeler ekleyin. Eğer 2 kelimelik cümleler kuruyorsa 3 veya 4 kelimelik cümleler kurması için teşvikte bulunun.
Seher Ayşe Usta
Odyolog
KAYNAKÇA
1. Boğaz, K. B. Koklear implant: Biyonik kulak.
2. SENNAROĞLU, G. (2006). Koklear İmplantasyonda Odyolojik Kriterler. Türkiye Klinikleri Cerrahi Tıp Bilimleri Dergisi, 2(10), 15-23.
3. İNCESULU, A. (2006). Koklear implant adaylarının medikal değerlendirilmesi ve hasta seçimi. Türkiye Klinikleri Cerrahi Tıp Bilimleri Dergisi, 2(10), 24-30.
4. Turan, Z., Küçüköncü, D. T., Cankuvvet, N., & Yolal, Y. (2012). Koklear implant ve işitme cihazı kullanan işitme kayıplı çocukların dil ve dinleme becerilerinin değerlendirilmesi. Gülhane Tıp Dergisi, 54, 142-150.
5. BELGİN, E. (2006). Erken implantasyonun önemi: kliniğimizdeki koklear implantasyon sonuçları. Türkiye Klinikleri Cerrahi Tıp Bilimleri Dergisi, 2(10), 51-54.