Gebelik döneminde, doğum anında ya da yeni doğan döneminde çevresel ya da biyolojik etkilerden dolayı karşılaşılabilecek nörolojik problemler yaşayabilecek çocuklara “Riskli bebek” denir. Gebelik döneminde annenin yaşı 16 dan küçük ve 40 tan büyükse, annenin rahatsızlığı varsa, annenin sigara ve alkol kullanma durumu ya da daha önceki gebeliklerinde yaşadığı problemler söz konusuysa, bu bebekler risk taşıyabilir. Bu bebekler doğum anında kordon dolanması, makat geliş ve bunlar gibi zor doğum öyküleri söz konusu olduğunda, bebek oksijensiz kaldığında yine aynı durumla yani riskli bebekle karşı karşıya kalınabilir. Bebeğin 37 haftadan daha önce doğması ve 42 haftadan daha geç doğması, 2500 gramdan az ve 4000 gramdan fazla doğması da riskli bebek durumuna sebep olabilir.
Eğer bir bebek doğumdan hemen sonraki süreçte doktorları tarafından riskli bebek kategorisinde değerlendirilmedi ise bireysel farklılıkları çok daha önem taşır. Çünkü her bebek kendi içinde gelişim basamaklarını kısmen farklı dönemlerde tamamlar. Her bebeğin ağlama-uyuma-beslenme-başını tutma-ilk gülümseme vb süreçleri farklı işleyebilir bu nedenle erken dönemde belirgin bir sorun olmadığı müddetçe terapistler ve doktorlar beklemeyi tercih ederler. Aşağıdaki risk faktörlerinin tek birisinin bebeğinizde olması bir şey ifade etmez; mesela orada ‘Çok ağlayan huzursuz bebekler’ seçeneği de var fakat bir bebek gazı olduğu veya uykusuz olduğu için de çok ağlayabilir. Burada en önemli olan annenin bebeği ile ilgili olan içgüdüleridir. Bu nedenle öncelikle içgüdülerinize güvenin. Aşağıdaki seçeneklerin birkaç tanesi bebeğinizde varsa alanında uzman bir terapistten destek ve fikir alın.
Normalde tepki verilmeyecek düzeyde olan ses-ışık gibi uyaranlardan çok kolay korkma
Seslere veya renk ve ışığa aşırı ilgi
Zayıf kas tonu
Kendini kontrolde problem, normal dışı telaşlı
Elleri bir araya getirmede veya objeleri birbirine çarpmada problem
Yavaş yuvarlanma, oturma veya ayağa kalkma
Bebek konuşmasında (agulama) zorluk
Keşfetme problemleri
6 aylıktan sonra sıklıkla elleri yumruk yapma
Baş aşağı durmayı tolere edememe
Banyodan, bebek masajı, okşanma vb dokunsal uyaranlara fazla tepki verme
Oyuna isteksiz olan bebekler ve çocuklar
Yaşına uygun oyunları oynamada problem
Kucağa alınınca, kucakta tutulunca rahatsız olma
Emme güçlüğü
Aşırı hareketli
Oturma, dönme, yürüme gibi basamaklarda gecikme
Sesleri takip etmekte zorluk
Oyuncakları takip etmekte zorluk
Göz teması eksikliği
Kucağa alındıklarında yığılır tarzda duran postürü olan bebekler
Hareket ettirildiğinde ağlama veya gerginlik
Bunların dışında;
2-3 aylıkken gülümsememiş,
3 aya kadar başını tutmayı başaramamış,
3-6 aydan sonra kaybolması beklenen yenidoğan refleksleri henüz kaybolmamış,
3-4 aya kadar ellerinde bir oyuncak tutamamış,
3-4 aya kadar iki elini orta hatta birleştirememiş,
8 aya kadar kendi etrafında dönmemiş,
6. ayda hala kucakladığınızda size sarılmamış,
Altını değiştirirken bacaklarını kasan, açmakta zorlanan,
6. ayda oynadığınız Ce-ee oyununa tepki vermemiş Bebekler; otizm, yaygın gelişimsel bozukluk, serebral palci vb farklı alanlarda gelişimsel risk altındadırlar ve bu bebeklerin gözlem altında tutulması, gerekli görülürse erken dönem terapi şansını kullanması tavsiye edilir, böylelikle erken teşhis ve tedaviyle riskli bebeklerin karşılaşabileceği problemler en az indirilebilir.
Selma Başak Duman
Fizyoterapist